„Ojczyzna jest naszą matką ziemską. Polska jest matką szczególną. Niełatwe są jej dzieje, zwłaszcza na przestrzeni ostatnich stuleci. Jest matką, która wiele przecierpiała i wciąż na nowo cierpi. Dlatego też ma prawo do miłości szczególnej.” – Jan Paweł II
Dramatyczna i bolesna droga Narodu Polskiego ku wolności zakończyła się w dniu 11 listopada 1918 r., kiedy to po 123 latach nieobecności na mapach Europy Polska odzyskała niepodległość.
Stało się to głównie dzięki wytrwałości i ofiarności Polaków, którzy przez cały okres niewoli nie zatracili ducha wolności, nie pozwolili zniszczyć i wymazać swojej tożsamości narodowej. Mimo podejmowanych przez zaborców prób unicestwienia wszelkich przejawów Polskości, Polacy nigdy nie ulegli i na wszelkie możliwe sposoby pielęgnowali oraz przekazywali nowym generacjom młodych Polaków przywiązanie do tradycji, obyczajów i kultury narodowej.
„Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród. Nie damy pogrześć mowy, Polski my naród, polski lud […]”
Trwająca ponad sto lat niewola, krwawo tłumione powstania narodowe, represje, nasilająca się polityka rusyfikacji i germanizacji, nie powstrzymała Polaków, nigdy nie porzucili marzenia o odzyskaniu niepodległości. Ciemiężony przez zaborców naród polski nie pogodził się z utratą Ojczyzny. Mimo, że państwo polskie formalnie nie istniało, to nie zniknęło i nie mogło zostać wymazane z serc polskich patriotów. Moc Polaków wynikała z siły wiary, głęboko zakorzenionej tożsamości narodowej oraz ideom, które przyświecały obrońcom polskości w ich walce o wolność.
Jedną z najważniejszych kwestii w czasie zaborów było utrzymanie w Polakach nadziei, że wolność nie jest tylko mrzonką, ale jest wartością, o którą trzeba walczyć na różne możliwe sposoby.
Ważną rolę na drodze ku wolności odegrały ówczesne elity – polska inteligencja dołożyła wszelkich starań, aby zaszczepić wśród chłopów i robotników polską świadomość narodową, rozwijając różnorodne formy samokształcenia. Starania te podyktowane były potrzebie zbudowania silnego, wykształconego społeczeństwa patriotycznego, które nie zaprzestanie toczyć walki o odzyskanie niepodległości.
Wielka Wojna a sprawa Polski.
Na przełomie XIX i XX wieku, iskra nadziei na odzyskanie niepodległości była coraz wyraźniejsza i silniejsza, w polityce europejskiej nastąpił przełom – na sile przybrały spory pomiędzy zaborcami, czyli z jednej strony Rosją, a z drugiej Niemcami i Austro-Węgrami. Liczne kryzysy międzynarodowe, jakie wówczas wybuchały, urealniały wizję wojny ogólnoeuropejskiej (a w następstwie konfliktu światowego), a w związku z tym możliwość umiędzynarodowienia sprawy polskiej. Po wybuchu wojny okupanci Polski stanęli naprzeciwko siebie, łamiąc swą dotychczasową solidarność w kwestii polskiej. Świat nie mógł już obojętnie podchodzić do sprawy zniewolenia naszej Ojczyzny. Po ponad stu latach sprawa Polski powróciła na arenę politycznej dyskusji a przywódcy ówczesnego świata zobowiązani zostali, aby zająć się kwestią polską.
Wybuch Wielkiej Wojny spowodował, że na terenach dawnego Państwa Polskiego zaczęły ożywiać się różne organizacje polityczne i niepodległościowe, jak również formacje paramilitarne. Polacy od pierwszych dni wojny chwycili za broń, aby zademonstrować światu swe prawa do własnego państwa.
Pierwszą polską formacją wojskową powstałą na początku Wielkiej Wojny były Legiony Polskie stworzone przez Józefa Piłsudskiego zwanego, przez żołnierzy, „Dziadkiem”. Legenda Legionów wykraczała daleko poza ich dosłowne – militarne – znaczenie. Polska formacja niejako „zarażała” polskie społeczeństwo ideą walki o niepodległość. Do Legionów napływali ochotnicy z różnych warstw społecznych, o odmiennych poglądach politycznych, zgłaszały się również kobiety, które by walczyć ukrywały swą płeć. Licznie stawiała się młodzież, często fałszując swój wiek.
Legioniści nie byli zwykłymi rekrutami. Byli wśród nich artyści, poeci, historycy, filozofowie. Było to niezwykłe wojsko, które wyróżniło się niezwykłym bohaterstwem, a niezłomna i heroiczna postawa tych Żołnierzy przyczyniła się do odzyskania przez Polskę niepodległości. Dziedzictwo Legionów było w okresie II Rzeczpospolitej jednym z najważniejszych elementów kształtujących tożsamość i patriotyczną postawę Polaków.
Walka o niepodległość i przywrócenie odebranych ziem obejmowała różne płaszczyzny zarówno militarne, jak i polityczne. Warto przypomnieć, że na rzecz sprawy polskiej lobbowali na Zachodzie luminarze polskiej kultury. Wielki kompozytor – Ignacy Paderewski zbierał pieniądze na rzecz ofiar wojny i namawiał polityków państw zachodnich do poparcia idei niepodległości Polski. Między innymi w wyniku jego zabiegów Woodrow Wilson, prezydent USA, w kwietniu 1917 r. przystąpił do wojny oraz zaczął sprzyjać Polakom. Postulat niepodległości Polski uznali wkrótce i inni przywódcy państw ententy.
W lutym 1918 r. został zawarty pokój brzeski między państwami centralnymi a Ukrainą, z polskiej perspektywy postanowienia układu były niekorzystne, co ostatecznie skłoniło Polaków do zerwania z państwami centralnymi. Polacy zaczęli powszechnie wiązać możliwość odbudowy Polski z ententą.
W przemówieniu do kongresu w styczniu 1918 r. Woodrow Wilson ogłosił odbudowę niepodległej Polski z dostępem do morza jako jeden z warunków zawarcia trwałego pokoju.
Na przełomie października i listopada 1918 roku doszło do wzrostu aktywności politycznej na ziemiach polskich.
Rada Regencyjna ogłosiła proklamowanie Królestwa Polskiego z dostępem do morza, w Krakowie 28 października 1918 r. ukonstytuowała się Polska Komisja Likwidacyjna, zajmująca się przejmowaniem władzy w Galicji. Na obszarze Królestwa Polskiego w nocy z 6 na 7 listopada, w uwolnionym spod okupacji Lublinie, ukonstytuował rząd z Ignacym Daszyńskim na czele.
W dniu 10 listopada do Warszawy przybył (pociągiem z Berlina), wypuszczony z więzienia kilka dni wcześniej, Józef Piłsudski. Następnego dnia (11.11.1918 r.) Rada Regencyjna przekazała mu całość władzy cywilnej i wojskowej. Piłsudski przyjął tytuł Naczelnika Państwa. O tego momentu rozpoczął się trudny i dramatyczny proces walki o granice i kształt ustrojowy odrodzonej Rzeczypospolitej.
11 listopada dla każdego polskiego patrioty jest szczególnie ważnym świętem. Niezależnie od przekonań i ponad podziałami czcimy pamięć tych, którym zawdzięczamy własne suwerenne i niepodległe państwo. Upamiętniamy wszystkich, którzy oddali życie, aby oswobodzić Ojczyznę z rąk zaborców, ale również tym, którzy przyczynili się do tego, że Rzeczypospolita pomimo dramatycznej sytuacji została odbudowana i rosła w siłę.
Świętując, z biało-czerwoną flagą w ręku, pamiętajmy o testamencie, który pozostawili dla potomnych „Ojcowie Niepodległości”. Podnosząc kwestie najważniejsze jakimi są sprawy polskie, a ich przesłanie zawsze pozostaje aktualne.
„Niepodległość nie jest Polakom dana raz na zawsze” „… niepodległość jest dobrem nie tylko cennym, ale i kosztownym.”
„Myślałem, że wraz z odrodzeniem Polski materialnym i duchowym Polska odradzać się zacznie, że wyzbywać się zacznie tchórzostwa i wyzwalać się zacznie od pracy agentur, że przestanie pracę dla obcych uważać za najrozumniejszą pracę dla Polski.”
– Józef Piłsudski
„Walczyć o Ojczyznę to największy obowiązek i największy dla Polaka zaszczyt”
,,Obyś narodzie w porę zrozumiał, że nie ten kto piękne słowa pod stopy podkłada. Lecz ten komu los ludu prawdziwie oddany, i kto nie słowami lecz czynem ten naród, od zguby chce uchronić, przed tym co jej źle życzą.”
– Ignacy Jan Paderewski.
„Jestem Polakiem – to słowo w głębszym rozumieniu wiele znaczy. Jestem nim nie dlatego tylko, że mówię po polsku, że inni mówiący tym samym językiem są mi duchowo bliżsi i bardziej dla mnie zrozumiali, że pewne moje osobiste sprawy łączą mnie bliżej z nimi, niż z obcymi, ale także dlatego, że obok sfery życia osobistego, indywidualnego znam zbiorowe życie narodu, którego jestem cząstką, że obok swoich spraw i interesów osobistych znam sprawy narodowe, interesy Polski, jako całości, interesy najwyższe, dla których należy poświęcić to, czego dla osobistych spraw poświęcić nie wolno.”
– Roman Dmowski
„Nie ma sprawy ważniejszej niż Polska” – Wincenty Witos
„Nie okazała się Polska taką, o jakiej marzyliśmy, ale nie ustajmy w pracy i poświęceniu, aby z niej zrobić Polskę, godną naszych marzeń, Polskę wielką, mocarstwową. Polskę katolicką, praworządną i zawsze sprawiedliwą.”
– Wojciech Korfanty
