PRZEGLĄD HISTORYCZNY RDI 02/10 WRZEŚNIA

7 wrzesień 2021 | Aktualności, Strażnik Pamięci

2 września – Bitwa pod Jordanowem, płk. Stanisław Maczek zadaje ciężkie straty niemieckim najeźdźcom

W dniach 1-3 września miała miejsce Bitwa pod Jordanowem – mająca na celu powstrzymanie niemieckich zgrupowań pancernych nacierających z terytorium Słowacji. Błyskawiczna ofensywa Niemców zagroziła oskrzydleniem Armii „Kraków” dowodzonej przez gen. Antoniego Szyllinga. Aby do tego nie dopuścić skierowano 10. Brygadę Kawalerii (jednostka pancerno-motorowa) pod dowództwem legendarnego płk. Stanisława Maczka do obrony odcinka Jordanowa i Rawki. 2 września w starciach z niemieckim XXII Korpusem Pancernym, żołnierzom polskim udaje się zniszczyć 50 niemieckich pojazdów pancernych. Dzięki skutecznym działaniom wojsk polskich w okolicach Jordanowa, Armii „Kraków” udało się uniknąć okrążenia i wycofać na wschód. 10. Brygada Kawalerii stoczyła jeszcze wiele ciężkich bitew w trakcie Kampanii Wrześniowej, tracąc aż 50% stanu osobowego. 19 września przekroczyła granicę z Węgrami.

3 września – Francja i Wielka Brytania dołączają do wojny. Legion Czechów i Słowaków wspiera Polskę w wojnie obronnej

3 września 1939 r. Francja i Wielka Brytania wraz z państwami Brytyjskiej Wspólnoty Narodów, m.in. Kanadą, Nową Zelandią i Australią, wypowiadają wojnę Niemcom. Rozpoczyna się okres tzw. „dziwnej wojny”, czyli wstrzymania się od podejmowania większych operacji militarnych przeciwko III Rzeszy, co pozwala Niemcom na spokojne dokończenie ofensywy wobec Polski i reorganizacji swoich wojsk do przyszłego ataku na Zachód.

Na mocy umowy zawartej między czeskim gen. Prchalem a Prezydentem RP Ignacym Mościckim 3 września zostaje sformowana ochotnicza formacja wojskowa złożona z około 180 żołnierzy czeskich i słowackich będących uciekinierami z okupowanych Czech. W wyniku postępującej ofensywy niemieckiej, 17 września Legion znalazł się w obwodzie Tarnopolskim. Agresja ZSRR na Polskę spowodowała podział wśród legionistów, część z nich na czele z gen. Prchalem przedostała się do Rumunii by kontynuować walkę u boku Aliantów. Reszta dowodzona przez zastępcę dowódcy – podpułkownika Svobodę, poddała się sowietom, by w przyszłości służyć w czechosłowackich oddziałach u boku Armii Czerwonej. Ciekawostką jest fakt, iż po wojnie gen. Lew Prchal pozostał na emigracji będąc członkiem Czeskiego Komitetu Narodowego w Londynie, natomiast ppłk. Ludvik Svoboda pełnił kolejno funkcje Ministra Obrony Narodowej , Wicepremiera oraz Prezydenta Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej.

4 września – „krwawy poniedziałek” w Częstochowie

Oddziały niemieckie 3 września zajęły Częstochowę nie napotykając większego oporu. Następnego dnia, w kilku punktach miasta, miały miejsce spontaniczne strzelaniny spowodowane najprawdopodobniej paniką niedoświadczonych żołnierzy niemieckich. Mieli oni bowiem przekonanie, że w Częstochowie kryją się zorganizowane oddziały partyzanckie, strach ten podsycało dowództwo, twierdząc że to miasto robotnicze, czyli musi być komunizujące. W wyniku chaotycznych strzelanin zginęło kilku Niemców, nie było jednak jasne kto strzelał. Nie przeszkodziło to w przeprowadzeniu brutalnej akcji odwetowej na ludności cywilnej. Wyciąganych ludzi z domów rozstrzeliwano lub gromadzono w wybranych miejscach gdzie poddawano kolejnym cierpieniom i egzekucjom. Wielu wywieziono do obozów w Niemczech. Szacuje się, że w „krwawy poniedziałek” zginęło od 227 do 500 Polaków oraz Żydów.

5 września – I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność

W Gdańsku 5 września 1981 r. rozpoczął się I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”. Uczestniczyło w nim 900 delegatów reprezentujących 9,5 mln członków związku. Zjazd odbył się w dwóch turach: we wrześniu i w październiku. Podczas zjazdu uchwalono program NSZZ „Solidarność”, wybrano władze oraz wydano odezwę „Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej” – zawierającą wsparcie dla wszystkich walczących o niezależne związki zawodowe w państwach bloku wschodniego. Wydarzenia te stanowiły namiastkę wolności i demokracji w komunistycznym reżimie PRL.

6 września – PKWN wydaje dekret o reformie rolnej

Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (marionetkowy organ władzy komunistycznej kontrolowany przez ZSRR) wydał dekret o reformie rolnej, nacjonalizujący majątki większe niż 50 ha. Dekret ten miał realizować cele komunistów – likwidację ziemiaństwa oraz zyskanie poparcia mieszkańców wsi. Przejęto ponadto wszystkie nieruchomości rolne należące do obywateli polskich narodowości niemieckiej oraz Skarbu Państwa przed 1939 r. Rolnicy, którzy uzyskali ziemię dzięki reformie, musieli spłacać z góry ustalone kontyngenty zboża lub ich równowartości w gotówce. Odszkodowania dla wywłaszczonych były przewidziane w specjalnych rentach, których wypłata w praktyce była czysto iluzoryczna. Szacuje się, że w latach 1944-1948 parcelacji uległo 9 tys. majątków o powierzchni ok. 3,5 mln hektarów. W czasie wywłaszczeń dochodziło do przemocy i rabunku wysiedlanych. Wiele z odebranych dworków i pałaców popadło później w ruinę.

7 września – Bolesław Orliński wygrał zawody lotnicze w Clevland

7 września 1931 r. polski pilot Bolesław Orliński zwyciężył w zawodach lotniczych American National Races w Cleveland. Brawurowe akrobacje na samolocie PZL P.6 zdobyły podziw prasy międzynarodowej i powszechne uznanie specjalistów w dziedzinie lotnictwa. Pod koniec 1930 r. myśliwiec PZL P.6 zaprezentowano na Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu gdzie został uznany za najnowocześniejszy samolot myśliwski świata. Konstruktorem samolotu był Zygmunt Puławski.

8 września – W 1972 r. Bracia Kowalczykowie zostają osądzeni przez władze PRL za wysadzenie auli opolskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej – akt sprzeciwu za Grudzień 70’

Fizyk Dr Ryszard Kowalczyk wraz z bratem Jerzym w 1971 r. postanowili nie dopuścić do akademii nagradzającej milicjantów i zomowców, którzy w grudniu 1970 r. zabijali na ulicach Gdańska ludzi występujących przeciwko komunistycznemu reżimowi. Inspiracją dla nich był inny członek rodziny Kowalczyków, Żołnierz Wyklęty i członek WiN – Stanisław Kowalczyk ps. „Baśka”, „Odwet”, zamordowany w 1952 r. przez UB. Akademia komunistycznych oprawców miała odbyć się w auli opolskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej. Bracia skonstruowali specjalną bombę, którą podłożyli noc poprzedzającą uroczystość. Zdetonowali ją po północy, celowo, żeby nikomu nie stała się krzywda. Dach budynku wyleciał w powietrze, podłoga się zapadła, akademię odwołano. Niestety, bracia Kowalczyk zostali szybko schwytani i skazani na drakońskie wyroki. Jerzy został skazany na karę śmierci (zamienioną później na dożywocie dzięki interwencji Kościoła), natomiast jego brat Ryszard na 25 lat ciężkiego więzienia. W czasach Solidarności podnoszono hasła uwolnienia braci, w końcu w połowie lat 80’ zwolniono Ich z więzienia. W 2016 r. Prezydent Andrzej Duda nadał Im Krzyże Kawalerskie Orderu Odrodzenia Polski.

9 września – Rozpoczęła się Bitwa nad Bzurą

Największa i najkrwawsza bitwa kampanii wrześniowej, którą zainicjowało Wojsko Polskie. Celem było odzyskanie inicjatywy w wojnie z Niemcami i umożliwienie przygotowania Warszawy do obrony oraz przedostania się pozostałych wojsk na drugą stronę Wisły. Dwie armie: „Poznań”, pod dowództwem gen. dyw. Tadeusza Kutrzeby oraz „Pomorze” pod dowództwem gen. dyw. Władysława Bortnowskiego uderzyły na skrzydło wojsk niemieckich zmierzających w stronę Warszawy. Sukces natarcia wojsk polskich zmusił Niemców do zaniechania szybkiego zdobycia stolicy i przegrupowania się do obrony przed niespodziewanym zagrożeniem. W początkowej fazie starcia, Niemcy zostali zaskoczeni atakiem, Polacy odnieśli wiele zwycięstw, później jednak dała o sobie znać przewaga liczebna i techniczna wroga. Nie udało się przerwać niemieckiej linii frontu, natomiast z sukcesem spowolniono postęp nieprzyjaciela w kraju. Bitwa zakończyła się 22 września. Przyjmuje się, że była to największa tego typu operacja zbrojna przeciwko III Rzeszy aż do 1941 r.

10 września – W Bydgoszczy w publicznych egzekucjach Niemcy rozstrzelali ponad 1000 osób

W Bydgoszczy w publicznych egzekucjach Niemcy rozstrzelali ponad 1000 osób. Wydarzenia te były częścią represji skierowanym przeciwko ludności polskiej zamieszkującej miasto. Represje okupanta spadły jako kara za zdarzenia zwane „krwawą niedzielą” z 3 września, kiedy to z prowokacji niemieckiej (działania V Kolumny) zginęło wielu mieszkańców miasta, głównie Niemców. Przez kolejne dni aresztowano wielu Polaków, członków Straży Obywatelskiej, elity intelektualnej miasta. Następnie przeprowadzono masowe egzekucje, w tym jedne z największych 9 i 10 września. Akcją dowodził Ludolf von Alvensleben, pierwszy adiutant SS Heinricha Himmlera, później wysoki oficer SS i policji, odpowiedzialny za liczne zbrodnie, w tym wymordowanie ok. 4 tysięcy Polaków w Fordońskiej „Dolinie Śmierci”. Stał na czele Volksdeutscher Selbstschutz – paramilitarnej formacji złożonej z Niemców zamieszkujących terytorium II RP, uczestniczyła ona m.in. w eksterminacji polskiej inteligencji na terenach okupowanych. Po wojnie aresztowany przez Brytyjczyków, udało mu się jednak zbiec i uciec do Argentyny. Tam żył do roku 1970 nie ponosząc konsekwencji swoich zbrodni.

Zapraszamy do obserwowania i polubienia nas:
Tweet
Follow by Email
Twitter
Visit Us
Tweet
Youtube